STAP 5: AFRONDING

De geofysische metingen uit het veld hebben vaak nog bewerkingen nodig om de archeologische structuren beter te visualiseren, lastig zichtbare structuren te herkennen en gegevens te combineren. Hiervoor worden statistische filtertechnieken ingezet. De meeste filtertechnieken kunnen al in het veld toegepast worden maar enkele zijn bewerkelijk en vragen tijd. Deze worden dan op kantoor uitgevoerd. Meer informatie over de gebruikte filtertechnieken is te vinden in de verdiepingsmodule in de rechter rand.

De gemeten data wordt meestal gepresenteerd als kaarten waarbij de metingen in kleur of in zwart-wit gevisualiseerd worden. Lage meetwaarden blauw of wit, hoge meetwaarden bruin of zwart. De tussenliggende waarden krijgen bijbehorende kleuren. In de kaart staat altijd de kleurenschaal aangegeven. De keuze of een visualisatie in kleur of zwart-wit is, hangt af van het publicatiemedium, van de analysetechnieken en van de meetmethode.

Een geofysisch onderzoek wordt afgesloten met een technische rapportage waar de gebruikte technieken en instellingen uitgelegd worden, waar de resultaten getoond worden en waar een interpretatie gegeven wordt van de metingen.
Een archeologisch-geofysische rapportage bestaat uit de volgende onderdelen:

• Een bureauonderzoek als dit door ArcheoPro verricht is, anders een verwijzing naar het betreffende bureauonderzoek.
• Uitleg over de gebruikte meettechnieken met verantwoording waarom voor die techniek gekozen is.
• De resultaten met een beschrijving van hetgeen te zien is, zonder archeologische interpretatie.
• Eindresultaten met een beschrijving van de toegepaste filteringen en bewerkingstechnieken op de data
• Een interpretatie van de verschillende metingen en ook de andere onderzoeken zoals boringen en proefputjes.

Afsluitend een archeologische interpretatie van het gehele onderzoek waar de verschillende technieken en andere prospectiemethodes samen worden genomen tot een archeologische conclusie en advies.

Deze technische rapportage wordt met het archeologische team besproken en de resultaten worden aan de archeologie gekoppeld. Dit resulteert in een archeologische interpretatie van het geofysisch onderzoek.

Formeel is daarmee het archeologisch geofysisch onderzoek afgerond. Zodra een locatie archeologisch verder onderzocht wordt met bijvoorbeeld boringen, proefsleuven of opgravingen is dat een uitgelezen kans om de resultaten van dit vervolgonderzoek te vergelijken met de resultaten uit het geofysisch onderzoek. Deze onderzoeksterugkoppeling is geen wettelijke verplichting maar ArcheoPro hecht er heel veel waarde aan om te onderzoeken welke structuren wel en welke structuren niet in de metingen herkend zijn. Dit om toekomstige onderzoeken nog beter uit te kunnen voeren. Wij vragen altijd terugkoppeling en proberen via het archeologisch Informatiesysteem in de gaten te houden welke door ArcheoPro onderzochte geofysische locaties nader onderzocht worden.

Het resultaat van een geofysisch onderzoek is een abstracte kaart met structuren in diverse kleuren. De vorm en kleur van de structuur vertelt iets over de ondergrond, dit wordt vertaald naar de archeologie.

Geofysisch onderzoek kan ook probleemloos in de sneeuw uitgevoerd worden, mits de grond niet bevroren is.

Wanneer is iets een goed resultaat? Natuurlijk is ArcheoPro trots op zijn mooie voorbeelden waar direct aan het geofysisch plaatje te zien is hoe de archeologie in elkaar zit. Die mooie plaatjes staan ook op deze website en gebruiken wij ook om te laten zien hoe zinvol en mooi geofysisch onderzoek kan zijn. De realiteit is echter dat geofysisch onderzoek vaak niet zo'n mooi plaatje oplevert. De Nederlandse sedimentaire bodem is zeer complex en doordat iedere vierkante meter al eeuwen intensief in gebruik is, worden de metingen niet alleen door archeologie bepaald maar vaak veel meer door de sterk wisselende bodemsituatie in combinatie met het vele gerommel in en op de grond. ArcheoPro gaat bij de inzet van geofysica uit van het beantwoorden van een archeologische vraagstelling en niet van het maken van mooie plaatjes. De onderzoeken worden altijd in combinatie met andere archeologisch prospectieve technieken uitgevoerd. Juist in de complexe Nederlandse situatie levert die combinatie van onderzoeksmethodes dan misschien niet een mooi plaatje op maar wel een beantwoording van de archeologische vraagstelling. Om de beantwoording van de archeologische vraagstelling is het te doen, een mooi plaatje is een bonus.

Terugkoppeling

Er valt kenniswinst te halen uit het terugkoppelen van onderzoeksresultaten. Geofysica en booronderzoek behoren tot de zogenaamde prospectieve archeologie waarbij de voorsortering op proefsleuven en/of opgravingen plaats vindt. ArcheoPro onderzoeker Joep Orbons heeft in de ArcheoPro Nieuwsbrief van maart 2016 een eerste aanzet gedaan om prospectieve onderzoeksresultaten te vergelijken met later gravend onderzoek dat er aan vooraf ging.

Op aangeven van hem, heeft de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed in Amersfoort in 2021 een onderzoek gepubliceerd dat verricht is door Dr. Johan Jelsma waarbij een aantal geofysische onderzoeken vergeleken zijn met de latere opgravingen. Dit onderzoek is gepubliceerd als "RAM-rapport 266, Meten of Vergeten" en is gratis te downloaden op de website van het RCE. In dit onderzoek worden meerdere ArcheoPro geofysische onderzoeken als onderzoeksonderwerp gebruikt.

Voorbeelden

Na dit heel abstracte verhaal over techniek, is het tijd voor een paar mooie voorbeelden waar dit allemaal te zien is. Klik op een van de geofysische afbeeldingen hiernaast en lees alles over het onderzoek en de gebruikte techniek, contrast, verstoring en vooral over de mooie archeologische resultaten.

Magnetometer onderzoek in het veld

Bij ArcheoPro is het geofysisch onderzoek in handen is van Joep Orbons. Hij is zowel Senior Geofysisch Specialist als ook Senior Archeoloog en verenigt dus de geofysische kennis met de archeologische kennis. Voor meer informatie over geofysisch onderzoek of een offerte die passend is voor uw archeologisch onderzoeksvraag kunt u contact opnemen met:

ArcheoPro
drs. ing. Joep Orbons MCiFA
St Jozefstraat 45
6245 LL Eijsden
Tel: 043-3672586
algemene e-mail: info@archeopro.nl
rechtstreekse email: j.orbons@archeopro.nl

Verwijzingen

ArcheoPro werkt samen met Saxion Hogeschool en verzorgt de colleges geofysica voor de studenten archeologie. Ook werkt ArcheoPro binnen Saxion Hogeschool mee aan projecten die over verbetering van de techniek gaan zoals inzet van geofysica in forensisch onderzoek om illegale graven op te sporen.

ArcheoPro werkt mee aan wetenschappelijk onderzoek en stelt haar onderzoeksdata ter beschikking voor wetenschappelijk onderzoek.

PASTA cursus Geofysica voor Archeologen

Onze specialist Joep Orbons verzorgt op 18 mei 2022 de eerste cursus geofysica voor archeologen. Meer informatie over deze cursus en hoe in te schrijven kan via de PASTA website

Geofysica in de media

Archeologisch geofysisch onderzoek trekt altijd veel belangstelling in de media. De verwondering als iets onzichtbaars, zichtbaar gemaakt wordt, trekt veel aandacht en het is ook voor ons zelf een heel mooi moment. Hier onder een mediaproductie over archeologisch-geofysisch onderzoek.

Er zijn meerdere bronnen voor nadere informatie over geofysisch onderzoek in de archeologie.