ArcheoPro

Geofysisch onderzoek naar kasteel Bakerbosch

ArcheoPro heeft in 2021 een archeologisch geofysisch onderzoek uitgevoerd op een locatie in het rivierengebied. Van dit grasveld werd vermoed dat hier een kasteel gelegen had, namelijk kasteel Bakersbosch. Het onderzoek bestond uit enkel een geofysisch onderzoek als eerste blik op de locatie om van daaruit verder te kijken wat de archeologische mogelijkheden zijn voor deze locatie. Het onderzoek bestond uit een bureauonderzoek gevolgd door een veldonderzoek waar zowel EM, weerstandsmetingen als magnetometingen verricht zijn. Op deze webpagina staat en verkorte weergave van het onderzoek omdat dit onderzoek heel mooi laat zien wat een ideale onderzoekslocatie aan prachtige onderzoeksresultaten op kunnen leveren.

Bureauonderzoek

De geschiedenis van kasteel Bakerbosch is grotendeels onbekend. Er zijn enkele bronnen die tot de 14e eeuw terug gaan die melding maken van een kasteel met een familie. Maar er zijn geen prenten, geen plattegronden en geen vondsten van bekend. De enige aanwijzing is een kaart van het Kapitel van St Marie uit Utrecht uit 1713 die op de onderzoekslocatie een rechthoekige gracht toont in een perceel dat veel bomen bevat, ook binnen de gracht. Verder is binnen de gracht een aanduiding van een klein gebouwtje in de noord-oost hoek, niet direct een kasteel. Het lijkt erop dat het kasteel dan al weg is en alleen de aanduiding van de grachten wijst op de ligging van een voormalig kasteel. De kaart is behoorlijk abstract dus de ligging, maat en schaal zullen niet betrouwbaar zijn, zo weten we van andere onderzoeken.
De topografische kaarten en kadasterkaarten vanaf 1800 laten niets zien dat kan wijzen op een kasteelligging. Het enige is dat in sommige kaarten in de noord-west hoek een verhoging wordt aangegeven. Zou dit de ligging van het kasteel zijn?
De hoogtekaart (AHN3) van het onderzoeksgebied bevestigt dat in de noord-westhoek het terrein licht verhoogd is maar er zijn geen sporen herkenbaar van een kasteel. Wel is duidelijk dat langs de noord en oostrand het terrein duidelijk lager ligt.

Verkennend EM onderzoek

Als eerste is een EM onderzoek over het gehele gebied verricht. De 100 cm meting is in onderstaande meting weergegeven met rechts daarnaast de interpretatie. Bij de interpretatie is vooral gekeken naar de hogere weerstanden (de rood-bruine kleuren). Deze vormen enerzijds haakse structuren over het zuidelijke en westelijke deel van het terrein en anderzijds een dubbele ronde structuur midden tegen de oostrand aan, daar waar de laagte is.

Weerstandsmeter onderzoek

Vervolgens is over de oostelijke helft een weerstands onderzoek uitgevoerd om de aard van de ronde structuur te onderzoeken. Het resultaat is in onderstaande kaart weergegeven. De ronde structuur is nu veel scherper herkenbaar. Dit is typisch voor EM metingen versus weerstandsmetingen. EM metingen laten het beeld zien, maar veel vager en meer uitgestreken terwijl de weerstandsmeter die scherper weergeeft. Daar staat tegenover dat een EM onderzoek veel sneller gaat en een weerstandsmeting veel langer duurt. Binnen in de ronde structuur is een rechthoek (C) te zien met maten van ongeveer 15 bij 15 meter. Deze gebouwde structuur is omgeven door een gracht (A en B) te zien met een diameter van ongeveer 28 meter. Deze gracht maakt waarschijnlijk deels onderdeel uit van een natuurlijke waterloop (A) waar een halve gracht als uitbreiding gegraven is (B) om zo een geheel door water omringde burcht te maken. Deze landschapsingrepen om van bestaande watervoerende laagtes in het landschap te gebruiken, is een gekende techniek. Het lijkt erp dat de gracht aan de buitenkant ook versterkt is (E). Verder zijn aan de zuidkant zones van hoge weerstand te zien, mogelijk resten van bijgebouwen.

Magnetometer onderzoek

Om de aard van de burcht te onderzoeken, is een magnetometer onderzoek over enkel de ronde vorm verricht. Het resultaat met interpretatie is in onderstaande figuren weergegeven.

De burcht (C) is duidelijk te herkennen als een positief magnetisch signaal. Dit is een duidelijke aanwijzing dat de funderingen in de ondergrond uit baksteen opgebouwd zijn en niet uit kalksteen of zandsteen. Ook is licht de versteviging van de gracht te zien bij E. Mogelijk is bij D iets te zien van een toegang tot de burcht vanuit het oosten.

Luchtfoto's

In een recente luchtfoto van het terrein (onder links) is op de plaats van de burcht een duidelijke donkere verkleuring is het gras te zien. In de luchtfoto rechts is deze aangegeven. Dit komt exact overeen met de ligging van de natuurlijke waterloop en de gegraven gracht. Zonder het geofysisch onderzoek zou dit niet echt herkend zijn maar met die kennis, is de luchtfoto een duidelijke bevestiging van de ligging van de grachten.

Conclusie

Uit enkel het geofysisch onderzoek kunnen een aantal conclusies getrokken worden over de archeologie in dit onderzoeksterrein.

Bij A is een natuurlijke loop die bij B verbreed is tot een gracht.

Bij C is een burcht, rond, veelhoekig or rechthoekig met mogelijk een toegang vanuit het oosten.

Bij E een verstevigde beschoeiing van de gracht.

Bij H mogelijk bijgebouwen.

Verwijzingen

Orbons, J., 2021, ArcheoPro Archeologisch rapport Nr 21060, Inventariserend Veldonderzoek (IVO-O); Geofysisch onderzoek, Eijsden.

Dank aan de terreineigenaar dat we op deze locatie onderzoek mochten doen.